مختصات: شرقی۴۶°۱۷′ شمالی۳۶°۱۴′ / °۴۶٫۲۸شرقی °۳۶٫۲۳شمالی / ۴۶٫۲۸;۳۶٫۲۳
| سقز |
|---|
 |
| کشور |
 ایران |
|---|
| استان |
کردستان |
|---|
| شهرستان |
سقز |
|---|
| بخش |
مرکزی |
|---|
| نام(های) قدیمی |
ایزیرتا - ساکز |
|---|
| سال شهرشدن |
۷۵۰ پیش از میلاد |
|---|
| مردم |
|---|
| جمعیت |
۱۳۳،۳۳۱ نفر (۱۳۸۵)[۱] |
|---|
| زبان گفتاری |
کردی سورانی |
|---|
| جغرافیای طبیعی |
|---|
| ارتفاع از سطح دریا |
۱۴۸۷ متر |
|---|
| آب‌وهوا |
|---|
| میانگین بارش سالانه |
۵۰۰ میلی‌متر |
|---|
| روزهای یخبندان سالانه |
۱۲۳ |
|---|
| اطلاعات شهری |
|---|
| شهردار |
عثمان رحیمی |
|---|
| ره‌آورد |
تخمه آفتابگردان |
|---|
| پیش‌شماره تلفنی |
مرکز ۰۸۷۴ و حومه ۰۸۷۵ |
|---|
| تابلوی خوش‌آمد به شهر |
|---|
| به شهر تمدن ۳۰۰۰ ساله خوش آمدید |
|
|
سَقِّز (به کردی: سەقز، Seqiz) یکی از شهرهای شمال‌غربی ایران در شمال استان کردستان است. این شهر در شمال‌غربی سنندج و در فاصلهٔ ۱۹۸ کیلومتری آن واقع است. از شمال به آذربایجان غربی (شهر بوکان)، از غرب به شهر بانه و منطقه ایل گورک و حدود شهرستان سردشت، از جنوب به منطقهٔ سرشیو و مریوان، و از شرق به تکاب افشار منتهی می‌شود. شهر سقز برروی دو تپه طویل که رودخانه سرپوشیده ولی‌خان از وسط آن می‌گذرد، بنا شده‌است. پستی و بلندی‌های داخل شهر و چشم‌انداز رودخانهٔ سیمینه‌رود، که از کنار این شهر می‌گذرد از ویژگی‌های آنست.
آب و هوا
این شهر زمستان‌هایی بسیار سرد دارد و بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی یکی از سردترین نقاط شهری کشور است. یکی از پائین‌ترین دماهای ثبت شده در این شهر ۴۳ - درجه سانتیگراد بوده است. به گزارش سازمان هواشناسی جمهوری اسلامی ایران شهر سقز به همراه شهر بستان آباد در استان آذربایجان شرقی که دمای ۴۶ - درجه در آن به ثبت رسیده سرد ترین شهرهای ایران لقب گرفته‌اند[۲]
مردم
زبان
زبان مردم سقز کوردی سورانی با گویش‌های اردلانی ومکریانی است.
ورزش
مردم سقز از قدیم به عنوان شهر پهلوان پرور شناخته شده است. شهر سقز از قدیم الایام دارای زور خانه و ورزش پهلوانی بوده است ودر گود زور خانه‌های آن پهلوانانی چون شادروان نصر الله طاهری سعید طاهری و.... پرورش یافته‌اند. شهر سقز در بین شهرهای کرد نشین تنه شهر دارای سبک و سیاق کشتی خود است ودارای مشاهیر ورزشی چون شادروان عباس خاکی وعبدالله چمن گلی و.... است. شهر سقز امروزه در ورزش‌هایی چون کشتی وتکواندو جودو والیبال وبوکس در سطح استان ودر ورزش‌هایی مثل موی تای و کاراته و... در سطح اول کشوری مطرح است.[ورزش سقز]
وجه تسمیه
نام امروزینِ سقز از نام قوم سکا به یادگار مانده‌است، و سکز همان ساکز است. در روزگار مادها سکاها فراوان به مرزهای ایران می‌تاختند. به‌دنبال حملهٔ مجدّد آشور به مادها خشتریته برای پایان دادن به حملات آشور با ماننا و سکاها پیمان دوستی بست و عملاً با آشور وارد جنگ شد.
در حدود سال ۶۵۰ پ. م. پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف ماننا و اورارتو و عیلام بود. بعد از سکاها کیمری ها (یکی دیگر از قبایل صحرانشین شمال قفقاز) به منطقهٔ شمال‌غرب ایران حمله کردند و در سر راه خود، دولت اورارتو در غرب دریاچه ارومیه و شرق آناتولی را نابود کردند.
هووخشتره، بزرگ‌ترین پادشاه ماد، در ده سال اوّلِ حکومتش موفّق شد که رابطه‌اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتّحاد متقابل تبدیل کند. هووخشتره ارتشش را به دو قسمت پیاده‌نظام مجهّز به نیزه و سواره‌نظام تیرانداز (شکلی که از سکاها آموخته‌بود) تقسیم کرد و دولت نیرومندی در ماد تشکیل داد. در روزگار هووخشتره، پس از انقیاد سکاها در ماد، گروهی از سکاها را به غرب ماد کوچاندند و این سرزمین را به‌نام آنان سکزی یا ساکز خواندند که اکنون به سقز معروف است.
جغرافیایی انسانی
سقز طبق آمارهای گرفته شده سال ۱۳۸۵ بعد از سنندج، دومین شهر پرجمعیت استان کردستان است. طبق این آمار جمعیت شهر سقز برابر با۱۳۱٬۳۴۹هزار نفر بوده است.[۳] زبان و گویش مردم سقز کردی سورانی با لهجه اردلانی و موکریانی است. شهرستان سقز در سال ۱۳۷۰ شمار شهرنشینان آن حدود ۸۰۶۰۰ نفر بوده است و روستایان آن هم برابر با ۷۹۲۰۰ نفر بوده که جمعا کل شهرستان ۱۶۰هزار نفر بوده‌اند اما با تغییرات حاصل در روستاهای خوش آب و هوا و ایجاد و احداث راههای آسفالته روستایی و برق کشی و مخابرات و دیگر امکانات تمایل مردم به سکونت در روستاها بیشتر شده است. بخش‌های تابع سقز عبارتند از شهر صاحب و روستاهای سرا و ترجان و گل تپه و تیلکو است.[۴]
مختصات جغرافیای
سقزدر “۴۶ درجه و ۱۷ دقیقه”طول جغرافیایی و “۳۶ درجه و ۱۴ دقیقه” عرض جغرافیایی از خط استوا واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۴۷۶ متر است و نسبت به تهران “۲۵ درجه و ۲۷ دقیقه”طول غربی فاصله دارد. در ناحیه‌ای کوهستانی و مرتفع بین ارتفاعات نامنظم سلسله جبال زاگرس واقع شده، در جنوب این شهر کوههای “هیجانان” و در غرب آن کوههای “ملقرنی” گسترده‌اند.[۵]
اماکن عمومی
بازار یهودی‌های سقز در سال ۱۳۹۲
بازار در سقز نقش محوری دارد و یکی از ارکان اصلی این شهر در محل کنونی است. بازار سقز از چند بازار کوچک دیگر که بر اساس کالاهای عرض شده و فروشندگان تقسیم بندی شده‌اند. از میان این بازارها می‌توان به بازار بالا که محل عرضهٔ کالاهای لوکس، بازار پایین که محل عرضه کالاهای سنتی مانند پارچه، لوازم عروسی و اقلام کشاورزی است. در کنار این دو بخش بزرگ چند بخش دیگر هم وجود دارد مانند بازار یهودی ها (که هم اکنون محل کار خیاطان مسلمان است) و قازاخانه (شیطان بازار) که امروزه به طور گسترده‌ای مورد بازدید مسافران قرار میگیرد.
اماکن دیدنی سقز
مسجد یکی از رایج‌ترین اماکن عمومی در درجهٔ نخست بوده‌است. در مقایسه با دیگر شهرهای استان کردستان، مساجد سقز زیادند. در سقز شمار زیادی صوفی از طریقتهای قادریه و نقشبندیه زندگی می‌کنند که هر کدام دارای تکایا و خانقاه‌های مخصوص خود می‌باشند، معروف‌ترین مساجد سقز عبارتند از:
- مسجد دومناره واقع در میان‌قلعه، جنوب خرابه‌ها و آثار قلعه
- مسجد شیخ مظهر واقع در میان‌قلعه، پایین‌تر از مسجد جامع
- مسجد و خانقاه حاج شیخ مصطفی واقع در سَرپَچه، بازار شیخ
- مسجد دارالصفا واقع در محلّهٔ کریم‌آباد
قهوه‌خانه
از رایج‌ترین اماکن عمومی است، که از قدیم‌الایّام، همواره اغلب مردم برای صرف چای و رفع خستگی و گفت‌وگوهای دوستانه به آنجا می‌روند. قهوه‌خانه «علی جواز» معروف‌ترین آنان و در مرکز تجاری شهر (میدان هه‌لو) واقع بود که اکنون به نزدیکی میدان قدس منتقل شده‌است.
سینما
شهر سقز تاکنون سه سینما داشته‌است: نخستین سینمای سقز توسط یکی از خاندان رعدی تاسیس شد که «سینما آسیا» نام داشت که درپی یک آتش‌سوزی ویران شد و هرگز بازسازی نشد. سینمای دوم، حافظ نام دارد که بعدها به آن استقلال هم گفتند. این سینما در کنار گاراژ سیف‌الله‌خان و گاراژ کیخسروی قرار داشت؛ فعلاً ویران شده و قرار است در آینده، پس از بنای مجدّد و ایجاد واحدهای تجاری، سینما نیز مستقر گردد. سومین سینما (سینما وزیری) نام دارد که پایین‌تر از مدرسهٔ بوعلی (اندیشهٔ کنونی) در میدان انقلاب قرار دارد که به دلیل عدم رسیدگی توسط مالک یا مالکین تا سال ها به مخروبه‌ای تبدیل شده بود. سینمای مخروبه توسط تلیس (گونی پلاستیکی) دور گیری شده بود و مردم به این سینما، سینمای تلیس می‌گفتند تا آنکه ارتباط میدان انقلاب با بلوار بهشتی برقرار شد و خیابان جدید بر روی مخروبه سینما تلیس قرار گرفت. در سال‌های اخیر، تنها مکان نمایش عمومی فیلم، آمفی‌تئاتر ادارهٔ ارشاد است. پس از سالها سوءمدیریت دولتی در استفاده از این ظرفیت موجود و عدم تمایل و توان مدیران اداره ارشاد در رونق بخشیدن به این مکان، با واگذاری بخشی از آمفی‌تئاتر به بخش خصوصی در بیستم اسفند ماه ۱۳۸۷ فعالیت این مکان به عنوان تنها سینمای شهر چند صد هزار نفری سقز با نام سینما فرهنگ، از سر گرفته شده است[۱].
میدان امام (به
کردی: هەڵۆ
پارک‌ها
ازجمله پارک‌های سقز، پارک مولوی کرد (پارکی شار = پارکِ شهر)، پارک لاله، پارک کودک، پارک کچه شوان (دختر ِچوپان)، پارک کوثر و پارک ساحلی می‌باشند.
اماکن تفریحی
از جمله اماکن تفریحی سقز می‌توان به دریاچه لگزی - پیست اسکی وزنه - پیست اتومبیلرانی و موتورسواری سقز - پیست تریال مجموعه کاوه، سه استخر و مجموعه تفریحی تجاری زوزان را می‌توان نام برد
-دو استخر سرپوشیده کاوه و شینه‌ای و یک استخر روباز شایلو در سقز وجود دارد که در سال‌های اخیر استخر شایلو به مجموعه پرورش ماهی تغییر کاربری داده‌است.
پناه‌گاه روش
این پناه‌گاه در تابستان ۱۳۸۸ با استفاده از منابع مالی مردمی کوهنوردان دوستداران ورزش کوهنوردی، در زمینی به مساحت ۶۲متر مربع بنا گردید این بنا با استفاده از سازه‌های سیمانی مقاوم دارای ابعاد به طول ۹٫۵ عرض۶٫۵ وارتفاع ۲٫۴۰می‌باشد این پناه گاه که در مسیر روستاهای سه‌رته‌که‌لتو، خه‌ایر، هیجانان، کسنزان در ارتفاع ۱۸۰۰متری از سطح دریا واقع است. فاصلهٔ تقریبی ازنزدیکترین روستا به جان پناه ۲ساعت و۳۰دقیقه و از جان پناه تا قلهٔ کوه رووش حدودا ۳۰دقیقه می‌باشد. این پناه گاه دارای سرویس بهداشتی می‌باشد که آب مصرفی آن توسط چشمهٔ مرمت شده تامین می‌گردد. قله‌های قابل دسترسی این پناه گاه رووش وهه‌ماراو می‌باشند
مراکز آموزش عالی
محلاّت سقز
شهر سقز سابقاً در دشتی در جنوب‌غربی شهر فعلی قرار داشت که اکنون به کهنه سقز یا سقز کهنه معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد و قدیمی‌ترین محلّه، همان محلّهٔ بازار شهر است که بعداً بر اثر ارتباط تبریز، سنندج، و بانه طرفین جادّه‌های آن آباد شد. امروزه موقعیت طبیعی و نحوهٔ استقرار شهر در دامنهٔ ارتفاعات و رودخانه‌ای که از کنار آن جاری است، سقز را از شهرهای دیگرِ استان متمایز کرده‌است. محلاّت امروزیِ شهر سقز:
تبادل لینک هوشمند 
آمار
وبلاگ:
